MỐI TƯƠNG TÁC GIỮA VĂN HÓA – CON NGƯỜI QUA LĂNG KÍNH THỰC TIỄN TẠI ĐÌNH VĨNH PHONG XÃ THỦ THỪA, TỈNH TÂY NINH
Trước tiên, em xin gửi lời cảm ơn đến TS. Phạm Văn Luân – giảng viên môn Lý luận văn hóa lớp 19.1, Trường Đại học Văn hóa TP. Hồ Chí Minh. Dưới sự hướng dẫn của thầy, em đã có cơ hội tiếp cận nhiều kiến thức mới, giúp nhìn nhận văn hóa không chỉ là hệ thống giá trị truyền thống được lưu truyền qua các thế hệ, mà còn là một yếu tố sống động, hiện hữu trong từng khía cạnh của đời sống hằng ngày. Văn hóa từ lâu được coi là cội nguồn của bản sắc dân tộc và là động lực phát triển xã hội. Trong thời đại đổi mới, văn hóa không chỉ hiện diện trong các di sản, mà còn thể hiện rõ trong từng hành vi, lối sống, cách ứng xử của con người. Điều này đặt ra yêu cầu cần suy nghĩ về mối tương tác giữa con người và văn hóa trong bối cảnh hiện nay. Và thông qua quá trình học tập, nghe giảng, làm bài tập môn Lý luận văn hóa em có cơ hội tiếp cận những lý thuyết nền tảng, từ đó nhận thức rõ hơn mối tương tác hai chiều giữa con người và văn hóa. Đây chính là cơ sở để lựa chọn nghiên cứu và trình bày suy nghĩ của em về vấn đề này. Dựa vào các bài đã được học thấy được trong quá trình phát triển văn hóa và con người luôn có mối quan hệ mật thiết, chặt chẽ không thể tách rời. Văn hóa là nền tảng tinh thần của xã hội, là mục tiêu, động lực phát triển. Cố Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng đã từng khẳng định: “Văn hóa phải được đặt ngang hàng với kinh tế, chính trị và xã hội, bởi đây là nguồn lực quan trọng giúp đất nước phát triển bền vững”. Văn hóa không những lưu giữ bản sắc dân tộc mà còn tôn vinh giá trị con người, tạo sự đoàn kết thể hiện bản sắc riêng của mỗi cá nhân và cộng đồng, góp phần định hướng nhân cách, lối sống, giá trị cho mỗi người trong xã hội. Và ngược lại con người là chủ thể sáng tạo, bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa, mọi sự lựa chọn, hành vi, sự sáng tạo của từng người quyết định đến sức sống của văn hóa dân tộc. Do đó, trong bối cảnh toàn cầu hóa, chuyển đổi số và hội nhập quốc tế mối tương tác này càng mạnh mẽ và phức tạp đòi hỏi phải được nhìn nhận và phân tích một cách toàn diện thích ứng với sự phát triển của hiện nay.
Văn hóa giữ vai trò trong việc định hình nhân cách, lối sống và giá trị của con người. Không chỉ thể hiện trong các tác phẩm nghệ thuật, di sản vật thể và phi vật thể, mà còn thấm sâu vào cách ứng xử, giao tiếp, lao động và học tập hằng ngày. Góp phần xây dựng con người phát triển toàn diện, có tri thức, đạo đức, lối sống và tinh thần sáng tạo. Trong bối cảnh hiện nay khi con người phải đối diện với nhiều điều đa dạng mới mẻ và kèm theo là những mặt trái của việc hội nhập thì văn hóa chính là chìa khóa quan trọng giúp mỗi cá nhân lựa chọn, tiếp thu và định hướng đúng đắn. Ví dụ trên mạng xã hội như Facebook luôn có vô vàng thông tin được phát tán mỗi giờ với tốc độ lan truyền nhanh chóng khó kiểm soát, văn hóa giúp bản thân em cũng như mỗi cá nhân biết chọn lọc thông tin chính thống từ báo chí, kênh học tập thay vì chạy theo những thông tin sai sự thật giật tích không có nguồn rõ ràng.
Con người giữ vai trò là chủ thể trung tâm của văn hóa. Mọi giá trị văn hóa, từ truyền thống đến hiện đại đều được hình thành bởi sự sáng tạo của con người. Sự phát triển của văn hóa phụ thuộc vào thái độ, hành vi và mức độ tham gia của mỗi cá nhân trong đời sống xã hội. Ví dụ trong quá trình học tập học phần Lý luận văn hóa em có dịp tham gia nghiên cứu Đình Vĩnh Phong một di tích lịch sử văn hóa và tín ngưỡng thờ ông Mai Tự Thừa người có công khai lập làng ấp ở Xã Thủ Thừa hiện nay, góp một phần nào đó trong việc sáng tạo, giữ gìn và quảng bá nét đặc trưng của Đình và Tín ngưỡng thờ ông Mai Tự Thừa.
Hình 1. Đường vào Đình Vĩnh Phong. Nguồn: Bích Tuyền
Trong đình ngoài thờ Thần hoàng bổn cảnh, đình còn thờ Thần nông, Thần hổ, Ngũ Hành nương nương và đặc biệt là bậc tiền hiền Mai Tự Thừa người có công khai lập xã Thủ Thừa, tỉnh Tây Ninh ngày nay.
Hình 2. Không gian thờ Thành hoàng trong Đình. Nguồn: sưu tầm internet
Hình 3. Không gian thờ Tiền hiền Mai Tự Thừa. Nguồn: Bích Tuyền
Trong quá trình nghiên cứu và qua lời kể của Bác Nguyễn Văn Sang hiện nay là trưởng ban quản trị của Đình, bác rất nhiệt tình chia sẻ về lịch sử hình thành của Đình và tín ngưỡng thờ ông mai tự thừa, bác cung cấp nhiều kiến thức về lịch sử xưa của đất nước, em nhận thấy Đình không chỉ là nơi thờ Thành hoàng làng – một yếu tố tín ngưỡng dân gian cổ truyền mà còn là trung tâm sinh hoạt văn hóa cộng đồng từ xưa đến nay. Điều này cho thấy văn hóa không tách rời con người hiện đại, mà vẫn sống động, thích nghi và lan tỏa trong đời sống thường ngày. Thể hiện văn hóa truyền thống và con người hiện đại không tách rời mà đang tương tác mạnh mẽ: Con người gìn giữ, tái hiện và hiện đại hóa văn hóa, văn hóa tiếp tục nuôi dưỡng tâm hồn, bản sắc và kết nối cộng đồng
Hình 4. Nhóm sinh viên và bác Nguyễn Văn Sang (trưởng ban quản trị Đình). Nguồn: Bích Tuyền
Hình 5. Đình là không gian sinh hoạt văn hóa. Nguồn: Bích Tuyền
Trở lại mối tương tác giữa con người và văn hóa trở nên rõ rệt, toàn cầu hóa, công nghệ số và hội nhập quốc tế mở ra nhiều cơ hội để con người tiếp cận tri thức, tinh hoa văn hóa thế giới, cùng đó cũng đặt ra không ít thách thức. Ví dụ sự xâm nhập của văn hóa ngoại lai, lối sống thực dụng, cá nhân hay những sản phẩm phản văn hóa có thể làm phai nhạt bản sắc dân tộc nếu thiếu sự tỉnh táo. Trong quá trình hội nhập, nếu không có nền tảng văn hóa vững chắc, con người dễ bị lạc hướng, đánh mất bản sắc. Do đó, giữ gìn, phát huy văn hóa dân tộc chính là điều kiện để con người Việt Nam khẳng định bản thân trong giao lưu quốc tế. Vì thế, em nhận thức được bản thân mình phải biết trân trọng và phát huy giá trị truyền thống, đồng thời tiếp thu có chọn lọc những yếu tố mới góp phần vào việc xây dựng xã hội văn minh, tiến bộ hơn.
Sau cùng mối tương tác giữa con người và văn hóa trong bối cảnh hiện đổi mới là mối quan hệ hai chiều, vừa gắn bó mật thiết, vừa đầy thách thức. Và thông qua học môn Lý luận văn hóa giúp em nhận thức rõ hơn trách nhiệm của bản thân cùng mỗi cá nhân và cộng đồng trong giữ gìn, bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa dân tộc, đồng thời tiếp nhận tinh hoa văn hóa một cách có ý thức, phù hợp với bản sắc dân tộc Việt Nam, xây dựng xã hội văn minh, hiện đại hơn.Văn hóa là nền tảng, động lực và mục tiêu cho sự phát triển con người; còn con người chính là chủ thể sáng tạo, bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa.
( Bích Tuyền, sinh viên lớp 19.1, Khoa QLVHNT, Trường ĐH Văn hóa TP.HCM)
