KHI KÝ ỨC CHIẾN TRANH ĐƯỢC KỂ BẰNG NHỮNG LÁ THƯ TAY Ố MÀU – BẢO TÀNG THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
Được sự hỗ trợ và tạo điều kiện của TS. Phạm Văn Luân, Nhóm Bản Tào – lớp 19.1 Trường Đại học Văn hoá TP.HCM đã có cơ hội thực hiện chuyến khảo sát phục vụ đề tài “Thư tay thời chiến” tại Bảo tàng Thành phố Hồ Chí Minh (Đường Lý Tự Trọng, phường Bến Nghé, quận 1, TP. HCM). Trong suốt quá trình tham quan, nhóm còn nhận được sự đồng hành, chỉ dẫn và những chia sẻ bổ ích từ chị Kiều Đào Phương Vi – Trưởng phòng Giáo dục, Truyền thông và Quan hệ công chúng. Chính sự quan tâm và hỗ trợ nhiệt tình của thầy và chị đã mang đến cho chúng tôi nhiều thông tin giá trị, góp phần làm cho chuyến khảo sát trở nên ý nghĩa, trọn vẹn và giàu trải nghiệm hơn
Sáng ngày 20 tháng 9 năm 2025, một buổi sáng với làn không khí ảm đạm, nhẹ nhàng phủ khắp thành phố. Chúng tôi – nhóm Bản Tào, sinh viên khoa Quản lý văn hoá, nghệ thuật, trường Đại học Văn hoá Thành phố Hồ Chí Minh đã có mặt thật sớm tại Bảo tàng Thành phố Hồ Chí Minh, toạ lạc ngay trên con đường Lý Tự Trọng sôi động, giữa lòng quận 1 xa hoa. Dù nằm ở vị trí đắc địa như vậy, nhưng Bảo tàng lại khoác lên mình một vẻ đẹp rất hoài cổ với kiến trúc Pháp cổ kính, trang trọng. Vừa bước chân vào cổng, chúng tôi đã cảm nhận được một không gian tĩnh lặng, tách biệt hẳn khỏi sự ồn ào của phố thị, như một lời mời gọi bước vào một miền ký ức xưa cũ.
KÝ ỨC CHIẾN TRANH “KHÔNG CÒN CÂM LẶNG”
Ban đầu, chúng tôi háo hức lắm, háo hức được khám phá những hiện vật quý giá, háo hức được thu thập thông tin cho đề tài nghiên cứu về “Thư tay thời chiến”. Nhưng rồi, khi bước vào căn phòng trưng bày, mọi sự háo hức ban đầu dần nhường chỗ cho một cảm xúc lắng đọng, nghẹn ngào. Căn phòng với ánh sáng vàng dịu nhẹ, đổ xuống từng tủ kính trưng bày những lá thư tay ố màu, nhuốm màu thời gian. Không gian như chậm lại, tĩnh lặng đến lạ thường, chỉ còn tiếng giọng nói ấm áp, nhẹ nhàng của chị Vi – người hướng dẫn của chúng tôi, vang lên. Nhìn những bức thư được cất giữ cẩn thận sau lớp kính, tôi thấy đó không chỉ là những mảnh giấy, mà là những lời hẹn ước dang dở, những nỗi nhớ khắc khoải của người lính nơi chiến trường gửi về hậu phương, là lời động viên, tình yêu thương của người vợ, người mẹ gửi gắm đến chồng, con. Đọc từng dòng mực trên từng lá thư, đôi lúc tôi thấy mắt mình cay cay, có lẽ những dòng chữ tưởng chừng đã ngủ yên trên những trang giấy cũ đã lại sống dậy, truyền đến tôi một nguồn cảm xúc mãnh liệt về tình yêu gia đình và lòng yêu nước.
Hình 1: Không gian một góc nhỏ của phòng trưng bày chuyên đề “Những bức thư thời kháng chiến”
Nguồn: Mỹ Huyền (Bản Tào), 2025
NHỮNG LÁ THƯ TỪ QUÁ KHỨ – CHẠM ĐẾN TRÁI TIM HIỆN TẠI
Từ khi bước vào căn phòng ký ức này, một không gian tĩnh lặng, thiêng liêng như muốn níu giữ từng khoảnh khắc của quá khứ, đập vào mắt tôi là một chiếc tủ kính nằm riêng biệt ngay cửa chính. Bên trong chiếc tủ ấy là một lá thư đặc biệt: bức thư của Bác Hồ gửi lời chúc sức khỏe, động viên cán bộ, bộ đội và đồng bào miền Nam tập kết ra Bắc vào tháng 9 năm 1954. Từng câu, từng chữ chứa đựng biết bao sự quan tâm, ấm áp và niềm tin mãnh liệt của Bác dành cho đồng bào. Đọc từng dòng, tôi cảm nhận được tình thương bao la của Bác, một tình yêu thương vô bờ bến dành cho miền Nam ruột thịt.
Hình 2: Thư của Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi chúc sức khoẻ động viên cán bộ bộ đội và đồng bào miền Nam tập kết ra Bắc, tháng 9/1954
Nguồn: Phương Nhi (Bản Tào), 2025
Từng bước chân tôi nhẹ nhàng, nhưng lòng lại nặng trĩu những cảm xúc, tôi dừng lại thật lâu trước những lá thư tay của một người cha nơi chiến trường gửi cho ba người con. Trong đó có cả những bức thư từ mùa Xuân Nhâm Tý (1972) cho đến những lá thư vào một ngày mùa thu năm 1972. Dù chỉ là những câu chữ viết vội, nhưng tôi cảm nhận được nỗi nhớ thương, những lời dặn dò và cả những lời trấn an gia đình. Một nỗi buồn man mác dâng lên trong lòng khi tôi cảm nhận được nỗi buồn của người cha ấy, khi mùa thu này không được ở cạnh các con thân yêu của mình. Nhưng trên hết là tình yêu nước đã vượt lên trên tất cả, để rồi người cha ấy lại không quên những lời hứa với các con sau khi hoàn thành nhiệm vụ:
“Trung thu trăng sáng như gương
Ngắm trăng nhìn cảnh mà thương nhớ nhà?
Thương Sơn, thương Khánh, thương Hà!
Vì đang đánh Mỹ, vắng Ba thu này,
Đánh cho Mỹ cút, nguỵ bay Cha con sum họp một ngày thu sau”.
Những vần thơ sâu lắng khiến tôi không khỏi chạnh lòng. Một lời hứa hẹn đầy thiêng liêng, một lời hứa của người lính, người cha dành cho con, dành cho đất nước. Ảnh Bước tiếp đến cuối dãy, tôi lại một lần nữa lặng người.
Hình 3: Bức thư của người ba gửi các con ngày 26/9/1972
Nguồn: Mỹ Huyền (Bản Tào), 2025
Lần này, trước mắt tôi là một chiếc tủ kính đặc biệt hơn cả: một lá thư được viết bằng máu. Đó là “Huyết thư của sinh viên Đặng Văn Điệp – Trung học chuyên nghiệp Quân khu 7, viết bằng máu xin tình nguyện đi chiến đấu ở chiến trường Tây Nam, ngày 17/9/1978”. Huyết thư không chỉ đặc biệt về mặt hình thức mà còn lay động lòng người bởi tinh thần chiến đấu, lý tưởng cao đẹp của ông cha ta.
Hình 4: Huyết thư của sinh viên Đặng Văn Điệp – Trung học chuyên nghiệp Quân khu 7, viết bằng máu xin tình nguyện đi chiến đấu ở chiến trường Tây Nam, ngày 17/9/1978
Nguồn: Mỹ Huyền (Bản Tào), 2025
Họ đã can đảm, kiên cường và không chịu khuất phục trước kẻ thù, họ đã dùng cả xương máu để viết nên những trang sử hào hùng. Lòng yêu nước ấy mãnh liệt, cháy bỏng và không gì sánh được. Tôi thấy nghẹn ngào, vừa thương vừa tự hào, bởi chính những con người ấy đã tạo nên một Việt Nam anh hùng.
KẾT THÚC CHUYẾN ĐI
Khi chuẩn bị rời đi, cả nhóm chúng tôi bỗng khựng lại một nhịp, như muốn níu giữ thêm chút cảm xúc, thêm chút thời gian. Chắc có lẽ chúng tôi đều cảm nhận được những đau thương, mất mát mà dân tộc Việt Nam đã trải qua, những hy sinh thầm lặng của biết bao thế hệ. Sau chuyến tham quan này, chúng tôi đã có thêm rất nhiều thông tin, tư liệu, bức ảnh phục vụ cho đề tài. Nhưng hơn cả một nhiệm vụ nghiên cứu, chuyến đi này thực sự đã giúp chúng tôi có những giây phút lắng đọng. Chúng tôi biết ơn sự hy sinh của các thế hệ đi trước, biết ơn khi được sống và học tập trên mảnh đất hòa bình này. Và chúng tôi nhận ra rằng, hòa bình hôm nay là điều vô cùng quý giá, là thành quả của máu và nước mắt. Vì thế, chúng tôi càng thêm quyết tâm góp phần nhỏ bé của mình vào sự phát triển của đất nước trong tương lai.
Hãy một lần ghé thăm không gian của những lá thư tay tại Bảo tàng Thành phố Hồ Chí Minh – nơi cất giữ những giá trị hòa bình vĩnh cửu. Bởi không còn bao lâu nữa, những lá thư này sẽ được thu hồi và bảo quản ở nơi tốt nhất. Sẽ không còn sự hiện diện của những trang thư ố màu, nhưng những câu chuyện và ký ức mà chúng kể lại sẽ mãi mãi sống trong lòng chúng ta.
Thực hiện bài viết: Nguyễn Thị Mỹ Huyền
