Giữ hồn Việt trong từng nếp áo – Hành trình tìm hiểu áo dài nam

Được sự hỗ trợ và tạo điều kiện của TS. Phạm Văn Luân, sáng ngày 6 tháng 10 năm 2025, chúng em (nhóm 6, lớp 19.2A, sinh viên Trường Đại học Văn Hóa TP. Hồ Chí Minh) vừa có chuyến đi phỏng vấn khảo sát thực địa và làm việc với nghệ nhân Phạm Văn Tuyền – Năm Tuyền (66 tuổi) tại tiệm áo dài/áo cưới ASOEN BRIDAL Quận 10 (cũ), TP. Hồ Chí Minh. Đây là hoạt động nằm trong khuôn khổ học phần Lý luận văn hóa, là dịp để chúng em thực hành chuyên môn, có cơ hội nghiên cứu sâu thêm, được tiếp cận góc nhìn của nghệ nhân về áo dài nam ngũ thân.

Hình 1: Nhóm sinh viên tại cửa hàng của Nghệ nhân áo dài Năm Tuyền. Ảnh: Nguyễn Ngọc Bảo An

Trong chuyến đi này, chúng em không có cơ hội gặp trực tiếp nghệ nhân Năm Tuyền do ông đang công tác ở nước ngoài. Vì vậy, nhóm đã chủ động gửi bộ câu hỏi phỏng vấn và nhận được phản hồi qua hình thức ghi âm trực tuyến. Song song đó, các thành viên tiến hành khảo sát, quan sát trực tiếp không gian cửa hàng, ghi chép và chụp ảnh để phục vụ cho việc nghiên cứu.

Cửa hàng Áo dài Năm Tuyền nằm trên một con đường nhộn nhịp giữa trung tâm thành phố, giữa tiếng xe cộ và nhịp sống hối hả của Sài Gòn. Thế nhưng, khi bước qua cánh cửa kính, một không gian yên tĩnh, trang nhã và mang đậm hơi thở xưa xuất hiện. Những giá treo gỗ được xếp ngay ngắn, trên đó là những bộ áo dài ngũ thân với đủ sắc độ từ những gam màu trầm sâu như đen, nâu, xanh rêu cho đến sắc sáng nhẹ nhàng như vàng nhạt, trắng ngà. Ánh sáng ấm từ những chiếc đèn trần phủ xuống khiến từng nếp vải như thêm mềm mại.

Hình 2: Không gian cửa hàng. Ảnh: Nguyễn Ngọc Bảo An.

Với chúng em, cảm giác khi đứng giữa không gian ấy vừa thân thuộc vừa lạ lẫm. Thân thuộc vì thấy thấp thoáng bóng dáng của văn hóa Việt trong từng tà áo, từng đường kim mũi chỉ; nhưng cũng lạ lẫm bởi đây là lần hiếm hoi được chạm vào “hơi thở” của nghề may áo dài, một nghề đòi hỏi sự kiên nhẫn, tỉ mỉ và đam mê. Mỗi chiếc áo dài treo trên giá dường như không chỉ là sản phẩm thời trang, mà còn là một câu chuyện về quá khứ, về con người và tinh thần dân tộc. Cảm giác yên bình, tôn trọng và tự hào len lỏi trong từng ánh nhìn, khiến ai cũng muốn dừng lại lâu hơn để ngắm nhìn và cảm nhận trọn vẹn vẻ đẹp của di sản này.

Hình 3: Trưng bày áo dài tại cửa hàng. Ảnh: Nguyễn Ngọc Bảo An.

Nhóm chúng em thật sự rất ấn tượng bởi sự tinh tế trong từng chi tiết của chiếc áo. Mỗi mẫu áo đều thể hiện sự tỉ mỉ, chính xác trong đường may, từ phần cổ áo, nẹp cúc đến tà áo. Chất liệu chủ yếu là gấm, tơ tằm và nhung, … những loại vải truyền thống tượng trưng cho sự thanh lịch, nền nã. Màu sắc chủ đạo là các tông trầm, thể hiện phong thái chững chạc và kín đáo của người Việt.

Hình 4: Áo dài được trưng bày tại cửa hàng. Ảnh: Nguyễn Ngọc Bảo An.

Thông qua quan sát và tìm hiểu, chúng em nhận thấy áo dài nam không chỉ là một trang phục mang tính nghi lễ, mà còn phản ánh lối sống, thẩm mỹ và tinh thần dân tộc. Từ cách chọn vải đến từng nếp gấp, tất cả đều toát lên triết lý về sự hài hòa, giản dị và tinh tế trong văn hóa Việt.

Qua phần trả lời phỏng vấn, nghệ nhân Năm Tuyền chia sẻ ông luôn xem việc bảo tồn và phát triển áo dài nam là sứ mệnh của đời mình. Đối với ông, áo dài nam không chỉ là trang phục truyền thống mà còn là biểu tượng của tinh thần dân tộc, nơi hội tụ giữa cái đẹp thẩm mỹ và giá trị nhân văn. “Không có lý do gì để nói rằng áo dài không phù hợp với đời sống hiện đại, cái chỗ là cái áo dài nó mặc nhiên là phong cách của người Việt, là văn hóa của người Việt thì cái việc mà chúng ta sử dụng áo dài đó thì là cái điều là hoàn toàn phù hợp với hiện đại. Vì đó đã là truyền thống, đã là di sản thì có gì đâu mà mà không phù hợp” theo nghệ nhân Năm Tuyền chia sẽ.

Vài năm gần đây, giới trẻ tuy không phản đối nhưng đồi thời cũng không mấy là đặc biệt quan tâm. Theo ông, quá trình gìn giữ và phát triển áo dài nam hiện nay gặp nhiều khó khăn. Thứ nhất là về nguyên liệu, hiện nay rất là ít nguyên liệu để dùng cho áo dài. Thứ hai là vấn đề học nghề áo dài, nhìn tuy đơn giản nhưng mà chiếc á dài đẹp hay không lại do cái người thợ. Mà bây giờ cái người thợ ấy mà may được cái áo dài ngũ thân cho đẹp, mà hiểu về nó phải có thời gian. Nghệ nhân Năm Tuyền chia sẻ “Thực sự là nói là nhiều bạn, đặc biệt là một số những bạn trẻ. Nhiều bạn làm về áo ngũ thân ý đứng ra lập nghiệp, mở tiệm rồi này kia khác nọ, làm thời gian rồi cũng bỏ là tại vì không đủ sống, không có có lợi nhuận, chẳng qua là đam mê thôi ấy thì nó thực sự là như vậy”. Dẫu vậy, nghệ nhân Năm Tuyền vẫn kiên trì theo đuổi công việc với niềm tin rằng áo dài luôn có chỗ đứng riêng trong đời sống hiện đại, miễn là người thợ giữ được tâm huyết và hiểu được ý nghĩa văn hóa của nghề.

Ông cũng dành nhiều tâm sức cho việc chỉnh sửa những mẫu áo dài nam phù hợp hơn với giới trẻ, bằng cách tinh chỉnh yếu tố truyền thống để phù hợp hơn với thói quen ăn mặc hiện nay. Các thiết kế của ông vẫn giữ được form dáng cổ điển, nhưng tinh giản chi tiết, sử dụng chất liệu nhẹ hơn để dễ mặc, dễ ứng dụng trong các dịp lễ hội, sự kiện hoặc chương trình nghệ thuật.

Hình 5: Thành viên nhóm – Nguyễn Ngọc Bảo An trải nghiệm áo dài tại cửa hàng Áo dài Năm Tuyền. Ảnh: Phan Lê Yến Nhi.

Hình 6: Không gian trưng bày tại cửa hàng. Ảnh: Nguyễn Ngọc Bảo An.

Chuyến đi thực tế tại cửa hàng áo dài Năm Tuyền đã mang lại cho chúng em nhiều trải nghiệm bổ ích và giá trị. Không chỉ được tiếp cận với quy trình sáng tạo và bảo tồn áo dài nam, nhóm còn có cơ hội hiểu rõ hơn về ý nghĩa văn hóa sâu sắc ẩn chứa trong từng tà áo. Đây cũng là dịp để sinh viên nhận thức rõ vai trò của thế hệ trẻ trong việc kế thừa và phát huy di sản văn hóa dân tộc. Có thể nói áo ngũ thân hoàn toàn là một loại trang phục truyền thống có thể hòa nhập và kết hợp với yếu tố hiện đại một cách tự nhiên. Chỉ là, đến nay chúng ta vẫn chưa khai thác hết tiềm năng và giá trị của nó mà thôi.

Kết thúc chuyến đi, chúng em ghi lại một số hình ảnh, tư liệu và cảm nhận quý báu. Quan trọng hơn cả, chuyến đi giúp các bạn hình dung rõ hơn mối liên hệ giữa văn hóa và con người cùng với truyền thống, đồng thời khơi dậy niềm tự hào về bản sắc dân tộc Việt Nam. Dù không được gặp trực tiếp nghệ nhân Năm Tuyền, (do ông đang đi công tác nước ngoài) song qua quan sát, lắng nghe và ghi nhận ở cửa hàng, chúng em hiểu rằng giữ gìn áo dài cũng chính là giữ gìn linh hồn dân tộc, một giá trị sống động và trường tồn qua thời gian.

Nhóm xin cảm ơn giảng viên hướng dẫn TS. Phạm Văn Luân, phụ trách học phần Lý luận văn hóa, Trường Đại học Văn hóa TP. Hồ Chí Minh đã định hướng và hỗ trợ chúng em trong suốt quá trình thực hiện chuyến đi thực tế này. Nhóm chúng em chân thành cảm ơn nghệ nhân Năm Tuyền đã dành thời gian chia sẻ và hỗ trợ thông tin quý báu cho buổi phỏng vấn trực tuyến, giúp chúng em có thêm nhiều kiến thức thực tế về áo dài nam truyền thống. Xin gửi lời cảm ơn đến các cô chú nhân viên tại cửa hàng áo dài Năm Tuyền đã nhiệt tình hướng dẫn, tạo điều kiện để nhóm được tham quan, tìm hiểu và ghi chép tư liệu.

 Phan Lê Yến Nhi