Hành trình tìm về tư liệu cổ – khám phá gia trị văn hóa của một phong tụcở Hội Quán Nghĩa An
Thành viên nhóm nghiên cứu. Ảnh: Nhựt Bảo
Ngày 21/10/2025, nhóm sinh viên gồm 5 thành viên thuộc Khoa Quản lý văn hóa, nghệ thuật, Trường Đại học Văn hóa TP. Hồ Chí Minh đã thực hiện chuyến đi thực tế đến Hội Quán Nghĩa An – một trong những di tích tiêu biểu của cộng đồng người Hoa gốc Triều Châu tại khu vực Sài Gòn – Chợ Lớn. Dưới sự hướng dẫn chuyên môn của giảng viên TS. Phạm Văn Luân, chuyến đi được thực hiện trong khuôn khổ học phần Lí luận văn hóa, nhằm khảo sát, nghiên cứu và thực hành phong tục xin xăm, đồng thời tìm hiểu hệ thống sách giải xăm cổ được lưu giữ tại hội quán.
Những bước chân đầu tiên vào không gian linh thiêng
Hội Quán Nghĩa An hiện ra như một điểm tựa tâm linh giữa phố thị. Mùi nhang trầm thoảng nhẹ, tiếng chuông ngân vang, ánh sáng len qua mái ngói cổ kính – tất cả như đưa chúng tôi bước vào một thế giới khác, nơi tín ngưỡng và tri thức dân gian giao hòa.
Sách giải xăm tại Hội Quán. Ảnh: Nhựt Bảo
Tại đây, chúng tôi được chứng kiến và thực hành nghi thức xin xăm – một phong tục lâu đời của cộng đồng người Hoa. Chị Trần Thị Hoài Thu, một người dân địa phương, chia sẻ: “Đầu tiên là dùng hai cái keo, khấn theo họ tên, ngày tháng năm sinh. Nếu một quẻ úp, một quẻ ngửa thì được lắc thẻ. Hai ngửa hoặc hai úp thì phải khấn lại. Nếu ba lần vẫn không được thì nên dừng lại, vì đó là điềm không lành”.
Lời chị nói khiến chúng tôi nhận ra: xin xăm không đơn thuần là bói toán, mà là sự kết nối giữa lòng thành và sự chỉ dẫn của thần linh.
Tâm linh trong đời sống hiện đại
Sinh viên xem sách giải xăm giữa nhịp sống hiện đại. Ảnh: Gia Hân
Giữa nhịp sống hiện đại, phong tục xin xăm vẫn giữ được vị trí đặc biệt trong đời sống văn hóa tâm linh của cộng đồng người Hoa. Chị Dung nhấn mạnh: “Nếu chúng ta có thể giới thiệu cho du khách hiểu ý nghĩa nhân văn của xin xăm, thay vì chỉ coi đó là bói toán, thì giá trị văn hóa tâm linh sẽ được nhìn nhận đầy đủ và lâu dài hơn.”
Nhóm rời Hội Quán Nghĩa An khi mặt trời chỉ còn chút ánh sáng le lói, mang theo trong lòng không chỉ những lá xăm mà còn là những suy ngẫm về niềm tin, về sự kết nối giữa con người và thế giới vô hình.
Trong quá trình khảo sát, nhóm cũng gặp phải một số khó khăn như rào cản ngôn ngữ khi tiếp cận các văn bia chữ Hán, hạn chế về thời gian thực hành nghi lễ do không gian thờ tự đông người. Tuy nhiên, sự hỗ trợ nhiệt tình từ ban quản lý hội quán và sự hợp tác của người dân địa phương đã giúp nhóm thuận lợi hoàn thành mục tiêu nghiên cứu.
Nhóm sinh viên thắp nhang tại Hội Quán Ảnh chụp: Ngọc Nhi
Hội Quán Nghĩa An, còn được gọi là Miếu Quan Đế, là một trong những di tích kiến trúc nghệ thuật cấp quốc gia, tiêu biểu cho cộng đồng người Hoa gốc Triều Châu tại Sài Gòn – Chợ Lớn. Không gian thờ tự tại đây lưu giữ nhiều tài liệu cổ có giá trị như bia đá, hoành phi, câu đối, tượng gỗ mạ vàng… phản ánh quá trình dựng xây, trùng tu và đóng góp của cộng đồng qua từng giai đoạn lịch sử. Bên cạnh đó, các nghi lễ truyền thống như lễ vía Quan Đế, lễ Rằm tháng Giêng hay nghi thức chui qua bụng ngựa Xích Thố cũng là những thực hành văn hóa phi vật thể được duy trì và tái hiện hằng năm, góp phần bảo tồn ký ức cộng đồng và bản sắc văn hóa Hoa – Việt.
Kết thúc chuyến đi, nhóm sinh viên chân thành cảm ơn ban quản lý Hội Quán Nghĩa An đã cung cấp thông tin, giải đáp những thắc mắc và tạo điều kiện hỗ trợ hết mình để nhóm hoàn thành bài nghiên cứu. Bên cạnh đó nhóm chúng em xin gửi lời cảm ơn đến các nhân vật đã tham gia phỏng vấn, khảo sát và đặc biệt hơn là thầy TS. Phạm Văn Luân đã luôn theo sát, hướng dẫn, thầy cô trong Khoa quản lý văn hóa, nghệ thuật trường ĐH Văn hóa TP. Hồ Chí Minh đã tạo điều kiện cho nhóm chúng em có cơ hội tiếp cận thực tế, hiểu sâu hơn giá trị văn hóa tâm linh của cộng đồng người Hoa tại TP. Hồ Chí Minh.
Bài và ảnh: Nhựt Bảo, Thị Lan. (Sinh viên lớp Đại học Quản lý văn hóa 19.2Z)
