HÀNH TRÌNH VỀ CẦN GIUỘC: KHÁM PHÁ DI SẢN HÁN NÔM DO BÀ CHÂU ANH PHỤNG SƯU TẦM -NƠI THỜI GIAN NGỪNG LẠI BÊN TRANG TÀI LIỆU CỔ
Hình 1: Bà Châu Anh Phụng ra đầu ngõ đón nhóm nghiên cứu.
Nguồn ảnh: Nhóm nghiên cứu Trường Đại học Văn hoá TP.HCM (chụp ngày 16/06/2025).
Có những chuyến đi không đo bằng cây số, mà đo bằng chiều sâu của thời gian ta ngược về. Chuyến đi thực tế đến Cần Giuộc, Long An, để được diện kiến kho tàng tài liệu cổ của bà Châu Anh Phụng chính là một cuộc hành trình như thế. Giữa dòng chảy vội vã của cuộc sống số, chúng tôi đã có cơ hội dừng lại, lắng nghe và chạm vào những lớp trầm tích của lịch sử, để lại trong lòng một niềm rung cảm sâu sắc và lòng biết ơn vô hạn.
Con đường về Cần Giuộc hiền hòa và xanh mát, khác xa với sự ồn ào của phố thị. Nhưng sự yên bình thật sự chỉ đến khi chúng tôi bước vào không gian của bà Châu Anh Phụng. Đón chúng tôi không phải là một “nhà sưu tầm” với vẻ xa cách, mà là một người bà Nam Bộ hiền từ, với nụ cười ấm áp và ánh mắt lấp lánh niềm tự hào khi nói về “gia tài” của mình. Căn phòng trọ nhỏ trở thành một cánh cổng thời gian, và bà chính là người nắm giữ chìa khóa.
Bước vào không gian nơi bà lưu giữ bộ sưu tập, chúng tôi không khỏi ngỡ ngàng và xúc động. Đó không phải là một thư viện hiện đại với những kệ sách ngay ngắn, mà là một không gian ấm cúng, nhuốm màu thời gian, nơi mỗi chồng sách, mỗi trang giấy đều toát lên một sức nặng của lịch sử. Bà Châu Anh Phụng với nụ cười hiền hậu, đã đón tiếp chúng tôi bằng tất cả sự nồng ấm và nhiệt thành. Ánh mắt bà lấp lánh niềm vui khi thấy thế hệ trẻ quan tâm đến những giá trị văn hóa cổ xưa, một niềm vui của người truyền lửa khi nhìn thấy những người sẵn sàng tiếp nhận. Điều kỳ diệu nhất là khi được nghe bà Phụng “phiên dịch” cho lịch sử. Qua lời kể say sưa và tâm huyết của bà, mỗi tài liệu cổ không còn là văn bản Hán Nôm im lặng.
Hình 2: Tài liệu cổ được bà Châu Anh Phụng gìn giữ.
Nguồn ảnh: Nhóm nghiên cứu Trường Đại học Văn hoá TP.HCM (chụp ngày 16/06/2025).
Tâm điểm của bộ sưu tập và cũng là niềm tự hào lớn nhất của bà là những tư liệu quý giá về nhà thơ yêu nước Nguyễn Đình Chiểu. Bà đã dành rất nhiều thời gian và tâm huyết để đi sưu tầm các tác phẩm của cụ Đồ Chiểu, từ các bản in đến các bản viết tay. Cầm trên tay bản sao của những trang tư liệu cổ, chúng tôi không chỉ cảm nhận được sự mong manh của giấy dó qua năm tháng mà còn cảm nhận được sức nặng của cả một giai đoạn lịch sử hào hùng và bi tráng. Từng nét chữ Nôm, từng con dấu son mực tàu như đang kể lại những câu chuyện về cuộc đời và sự nghiệp của danh nhân Nguyễn Đình Chiểu, về tinh thần bất khuất của các nghĩa sĩ Cần Giuộc, và về cả tấm lòng của những người đi trước đã cố công gìn giữ.
Hình 3: Bản chữ Nôm bài Văn Tế Nghĩa Sĩ Cần Giuộc
Nguồn ảnh: Nhóm nghiên cứu Trường Đại học Văn hoá TP.HCM (chụp ngày 16/06/2025).
Qua lời kể của bà Châu Anh Phụng, chúng tôi càng thấu hiểu hơn về sự gian nan, vất vả trong công cuộc sưu tầm và bảo quản tài liệu cổ. Đó không chỉ là câu chuyện về tiền bạc, mà còn là câu chuyện của niềm đam mê, của sự kiên trì và của một tình yêu sâu nặng đối với văn hóa dân tộc. Bà đã coi những tài liệu này như báu vật, thậm chí đã từng phải gửi vào ngân hàng để bảo quản, để tránh những mất mát, hư hỏng. Hơn cả việc chiêm ngưỡng, chúng tôi được truyền lửa từ chính người gìn giữ chúng. Bà Châu Anh Phụng không chỉ sưu tầm bằng tiền bạc, mà bằng cả cuộc đời, bằng tình yêu và trách nhiệm vô bờ với di sản của tiền nhân. Công việc của bà Châu Anh Phụng không chỉ là một sở thích cá nhân mà còn là một đóng góp quý báu cho việc gìn giữ di sản văn hóa của dân tộc. Chăm sóc cho bà chính là góp phần bảo vệ di sản đó. Đây không chỉ đơn thuần là việc chăm sóc sức khỏe cho một cá nhân, mà còn là trách nhiệm gìn giữ một di sản văn hóa sống. Bà Châu Anh Phụng, với vai trò là một nhà sưu tầm tâm huyết đã dành cả cuộc đời để sưu tập và bảo tồn các tài liệu cổ quý giá về Danh nhân văn hóa thế giới – Nguyễn Đình Chiểu, xứng đáng nhận được sự quan tâm đặc biệt và toàn diện của chính quyền địa phương. Việc chăm lo cho bà cần được tiếp cận theo một kế hoạch tổng thể, gắn liền mật thiết giữa đời sống cá nhân và sự nghiệp cũng như tâm nguyện của bà là “số hoá” những tài liệu cổ trong dân gian. Ưu tiên hàng đầu là hỗ trợ bà trong việc bảo quản, hệ thống hóa và số hóa bộ sưu tập tư liệu. Cần tiến hành ghi âm, ghi hình lại những câu chuyện và kiến giải của bà về từng tư liệu để lưu giữ phần “hồn” của bộ sưu tập. Đây là nhiệm vụ cấp thiết để bảo vệ tâm huyết của bà trước những rủi ro của thời gian và để di sản này không bị mai một. Tạo điều kiện để bà kết nối với giới chuyên môn, các nhà nghiên cứu tại các trường đại học, bảo tàng và viện văn học. Sự kết nối này không chỉ mang lại niềm vui, sự khích lệ tinh thần cho bà mà còn giúp khẳng định giá trị khoa học của bộ sưu tập, mở ra cơ hội công bố, trưng bày, và đưa di sản của Nguyễn Đình Chiểu đến gần hơn với công chúng. Đảm bảo cho bà có một môi trường sống an toàn, chế độ dinh dưỡng phù hợp và được thăm khám sức khỏe định kỳ. Đặc biệt, cần chú trọng đến sức khỏe tinh thần bằng cách thể hiện sự trân trọng, lắng nghe và đồng hành cùng bà trong công việc sưu tầm tài liệu cổ. Sự an tâm về tương lai của bộ sưu tập chính là liều thuốc tinh thần quý giá nhất đối với bà. Việc chăm lo cho bà Châu Anh Phụng là một nhiệm vụ mang ý nghĩa kép: vừa thể hiện đạo lý “uống nước nhớ nguồn” đối với một cá nhân có công, vừa là hành động thiết thực góp phần bảo tồn và phát huy một di sản văn hóa quan trọng của dân tộc. Rất mong các cá nhân, gia đình và tổ chức liên quan cùng chung tay xây dựng một kế hoạch hành động cụ thể và hiệu quả.
Hình 4: Tâm nguyện “số hoá” những tài liệu cổ của bà Châu Anh Phụng gửi cho TS.Phạm Văn Luân. Nguồn ảnh: TS. Phạm Văn Luân, ngày 22/06/2025
Hình 5: Nhóm nghiên cứu cẩn thận mở tài liệu cổ của bà Châu Anh Phụng.
Nguồn ảnh: Nhóm nghiên cứu Trường Đại học Văn hoá TP.HCM (chụp ngày 16/06/2025).
Rời khỏi nhà bà, lòng tôi trĩu nặng những suy tư. Chuyến đi đã cho tôi một bài học sâu sắc về giá trị của cội nguồn. Hóa ra, lịch sử không ở đâu xa xôi, nó nằm ngay trong những thứ bình dị quanh ta, trong từng trang tài liệu cổ, từng mảnh đất ta đi qua. Nó chỉ chờ đợi được khám phá và lắng nghe…
Xin gửi lời tri ân sâu sắc nhất đến bà Châu Anh Phụng – người phụ nữ bình dị đã dành cả đời để làm một công việc phi thường. Chuyến đi này sẽ mãi là một dấu ấn trong tâm trí, nhắc nhở tôi và những người bạn đồng hành về trách nhiệm của thế hệ trẻ: phải biết trân trọng quá khứ, tiếp nối ngọn lửa gìn giữ di sản mà những người như bà đã thắp lên, để dòng chảy lịch sử của dân tộc mãi mãi không ngừng. Kim
- Bài cảm nhận về chuyến đi thực tế tìm hiểu kho tài liệu cổ của nhà sưu tầm Châu Anh Phụng.
Thơ – Lớp ĐHVH – 24 VLVH
