“Bạn bè, bè bạn” không chỉ là kịch mà còn là trải nghiệm thực tế về cuộc sống

Tối ngày 12/03/2025, tôi vừa có cơ hội được cùng sân khấu Xóm Kịch – Công ty Khang Entertainment chào đón một tác phẩm đặc biệt: vở kịch “Bạn bè, bè bạn” – phóng tác từ “Tomodachi” (Friends) của nhà viết kịch lừng danh Kobo Abe. Đây là dự án hợp tác giữa Việt Nam và Nhật Bản, dưới sự bảo trợ của The Japan Foundation for Cultural Exchange in Viet Nam – Trung tâm Giao lưu Văn hóa Nhật Bản tại Việt Nam, do nhà văn Nguyễn Thị Minh Ngọc dịch, biên tập cùng với NSƯT Vũ Xuân Trang, đồng đạo diễn. Nhờ sự tham gia của dàn ê-kíp tài năng, tác phẩm không chỉ là một trải nghiệm nghệ thuật ấn tượng mà còn là lời phản chiếu sâu sắc về bản chất con người trong xã hội. Mở ra những suy ngẫm giá trị về vấn đề mà đảm bảo ai trong chúng ta cũng đã từng phải đối diện.

Vở kịch của sự nghẹt thở và suy ngẫm

Câu chuyện bắt đầu với một người đàn ông sống đơn độc, bất ngờ bị một gia đình xa lạ xông vào nhà và tuyên bố rằng họ sẽ trở thành “bạn bè” của anh ta. Những vị khách không mời này, với vẻ ngoài đầy thân thiện và thiện chí, nhanh chóng biến sự hiếu khách thành sự xâm lấn. Họ chiếm lấy không gian sống, can thiệp vào đời tư, điều khiển từng hành động của anh ta với lý lẽ rằng họ đang giúp anh thoát khỏi cô đơn.

Sự đáng sợ của “Bạn bè, bè bạn” nằm ở cách mà những người xa lạ này nhân danh tình bạn để kiểm soát, thao túng, biến nhân vật chính thành một con rối không còn tự chủ. Vở kịch đặt ra câu hỏi: Chúng ta có thực sự cần bạn bè, hay đó chỉ là một sự áp đặt của xã hội? Khi tình bạn bị ép buộc, liệu nó còn mang giá trị hay đã trở thành một gông cùm?

Xuyên suốt vở kịch, câu chuyện dẫn dắt khán giả đi từ bất ngờ này cho đến bất ngờ khác, từ hài cho tới bi, kể cả là căng thẳng tột độ, và rồi vỡ òa trong sự hài lòng. Phân cảnh khiến tôi thấy ấn tượng nhất đó chính là lúc từng nhân vật dần tỉnh ngộ khỏi sự mê muội để lấy lại bản thể thật đã từng bị chôn vùi suốt nhiều năm. Từng câu nói thấm thía, chân thật đến mức bản thân gần như thấy mình đang ở đâu đó trong chính câu chuyện. Tiếp nối là khung cảnh đầy hỗn loạn đến từ nhiều cảm xúc khác nhau của các nhân vật (điên tiết, sợ hãi, hoang mang, tuyệt vọng) chao đảo đến mức nghẹt thở, cùng với âm thanh và ánh sáng sống động đã giúp nâng sự trải nghiệm lên đến đỉnh điểm.

Việt hóa – một cách tiếp cận gần gũi nhưng vẫn đậm sắc màu văn hóa

Một tác phẩm mang đậm dấu ấn văn hóa Nhật Bản thập niên 60 liệu có thể chạm đến trái tim khán giả Việt? Đặc biệt với những người không thật sự chuyên môn như tôi? “Bạn bè, bè bạn” đã chứng minh rằng điều đó là hoàn toàn có thể.

Nhờ việc điều chỉnh khéo léo ngôn ngữ, tình huống để phù hợp với bối cảnh văn hóa, khiến câu chuyện càng thêm thực tế và dễ đồng cảm. Những lời thoại sắc bén được giữ nguyên tinh thần châm biếm của Kobo Abe, nhưng mang hơi thở của xã hội Việt Nam hiện đại. Những câu đùa cợt, những hành động tưởng như thân thiện nhưng thực chất lại là sự kiểm soát chặt chẽ, tất cả đều phản ánh một phần những áp lực vô hình mà mỗi cá nhân phải đối mặt trong đời sống. Đi kèm với đó là sự pha trộn những câu văn, lời thơ, lời hát của Việt Nam một cách rất gần gũi và tự nhiên, không hề cứng nhắc, khiên cưỡng.

Thật sự thán phục tâm huyết cũng như công sức mà cả 2 nhà biên tập, đạo diễn đã dành cho tác phẩm này, phải khó khăn thế nào mới có thể biến một tác phẩm nước ngoài kinh điển trở nên gần gũi nhưng vẫnđậm sắc màu văn hóa nếu không muôn nói là tràn đầy ám ảnh, vừa Việt lại vừa giữ được hơi thở, tinh thần của Nhật Bản hay chính xác hơn là của tác giả Kobo Abe.

Dàn diễn viên đã làm rất tốt vai trò của mình. Nhân vật chính thể hiện rõ sự bất lực, tuyệt vọng khi bị bao vây bởi những người “bạn” không mong muốn. Gia đình xa lạ kia làm cho tôi ấn tượng với nụ cười giả tạo đầy ám ảnh mà vẫn toát ra được sắc thái riêng của từng nhân vật. Sự chuyển biến từ một cuộc gặp gỡ vui vẻ thành một bi kịch không lối thoát khiến bản thân em thực sự không thể rời mắt.

Thông điệp và sự phản chiếu xã hội, đặc biệt là giới trẻ hiện nay

Thành thật mà nói, với tôi “Bạn bè, bè bạn” không chỉ là một vở kịch, mà còn là một phép ẩn dụ sâu sắc về sự kiểm soát và đánh mất bản sắc cá nhân. Nó đặt ra câu hỏi về sự can thiệp của xã hội vào đời sống riêng tư, về áp lực phải hòa nhập, về cách con người có thể bị cưỡng ép vào những mối quan hệ mà họ không hề mong muốn. Điều này đặc biệt ý nghĩa trong thời đại ngày nay, khi mỗi người đều bị bao vây bởi mạng xã hội, bởi những tiêu chuẩn về sự kết nối và bởi áp lực phải có một cuộc sống “đúng chuẩn”.

Từ đó, ta mới thấy được cái hay của Kobo Abe không chỉ trong nội dung, ngôn từ mà là cả một sự đi trước thời đại trong phong cách lẫn tư tưởng. Nó khai mở một cách trần trụi những vấn đề mà người trẻ hiện nay đang phải đối mặt. Khi xã hội trở nên tiến bộ, sự kiểm soát ngày càng chặt chẽ, sức ảnh hưởng của đám đông ngày một cao, ranh giới giữa tập thể và cá nhân mờ dần, con người chúng ta đang đánh mất đi sự tự do mà đôi khi chính bản thân lại không hay biết. Với những áp lực vô hình, những chuẩn mực chung đến mức phi lý đó mà những người trẻ phải tuân theo và chịu đựng (có thể đến từ gia đình, xã hội) khiến cho đại đa số các bạn không còn giữ cho bản thân quyền quyết định. Từ đó, dễ đánh mất đi tương lai – ước mơ – hoài bão của chính mình.

Không chỉ phản ánh thực trạng, vở kịch còn là một lời cảnh tỉnh về việc giữ vững bản thân giữa dòng chảy xã hội. Khi mọi thứ trở nên mơ hồ, sự tự do cá nhân bị đe dọa, liệu chúng ta có dám đứng lên và nói “không”?

Một tác phẩm rất đáng xem

“Bạn bè, bè bạn” không chỉ đơn thuần là một vở diễn mà còn là một trải nghiệm mạnh mẽ, không chỉ vì nội dung hấp dẫn mà còn vì nó đã làm rất tốt trong việc giúp khán giả Việt nhận ra những vấn đề rất đời thường với chính mình. Với cách tiếp cận mới mẻ, gần gũi nhưng không kém phần ám ảnh, phiên bản Việt hóa của “Tomodachi” đã xuất sắc trong việc truyền tải thông điệp về sự ranh giới mong manh giữa quan tâm và xâm phạm, giữa cô đơn và tự do.

Nếu bạn đang tìm kiếm một vở kịch không chỉ giải trí mà còn đánh thức những góc khuất trong tâm hồn, hãy đến và cảm nhận “Bạn bè, bè bạn”. Đây là một tác phẩm không thể bỏ lỡ đối với những ai yêu thích nghệ thuật sân khấu và những suy tư sâu sắc về con người – xã hội.

Mạnh Tân